برادری با طالبان یا حمایت از مخالفان؟

عبدالقهار بلخی؛ سخنگوی وزارت خارجه‌ طالبان ادعا کرده که هاکان فیدان؛ وزیر خارجه‌ ترکیه در دیدار با امیرخان متقی؛ وزیر خارجه طالبان تأکید کرده که دیگر نباید هیچ مخالفت مسلحانه در افغانستان وجود داشته است.
 
امیرخان متقی به ترکیه رفته و در آنکارا با هاکان فیدان دیدار کرده است.
 
بلخی گفته که در این دیدار دوطرف در مورد روابط دوجانبه و ارتقای سطح روابط دیپلماتیک، دهلیزهای جدید تجارتی و موضوعات منطقه‌ای گفتگو کرده‌اند.
 
به گفته بلخی، متقی از کمک‌های ترکیه سپاس‌گزاری کرده و پذیرش دیپلمات‌های جدید طالبان در آنکارا و استانبول را پیشرفتی خوب در روابط دوجانبه خوانده است.
 
سخنگوی وزارت خارجه‌ طالبان افزوده که هاکان فیدان گفته است ترکیه و افغانستان «مانند دو برادر اند و ترکیه به دوستی خود با افغانستان دوام خواهد داد».
 
بلخی افزوده که فیدان برای همکاری در راستای ارتقای ظرفیت در بخش‌های مختلف با حکومت طالبان ابراز آمادگی کرده است.
 
اگرچه ادعای وزارت خارجه طالبان درباره اظهارت وزیر امور خارجه ترکیه به طور رسمی از سوی آنکارا تایید نشده و مشخص نیست که آیا به راستی هاکان فیدان اصولا چنین موضعی اتخاذ کرده است یا خیر، و اگر آنگونه که در روایت طالبان، منعکس شده، این اظهار نظر صورت گرفته باشد، آیا بازتاب دهنده رویکرد رسمی سیاست خارجی ترکیه در قبال افغانستان است یا صرفا به عنوان یک تعارف دیپلماتیک در دیدار او با امیرخان متقی ابراز شده.
 
با این حال، شواهد و قراین فراوانی وجود دارد که تردیدها در این باره را افزایش می دهد که یکی از مهم ترین و برجسته ترین آنها حضور ده ها رهبر ضد طالبان در ترکیه است؛ رهبرانی که هرکدام همچنان از نفوذ، جایگاه، محبوبیت و قدرت رهبری بالایی در میان اقوام افغانستان برخوردار اند و در صورتی که اراده کنند می توانند تغییرات ملموسی را در میدان رقم بزنند.
 
این رهبران در عین حال، در خاک ترکیه، فعالیت های علنی و وسیع سیاسی و رسانه ای دارند، شورای مقاومت تشکیل داده اند و بارها از نشانی این شورا طالبان را تهدید به مبارزه نظامی و مسلحانه برای دستیابی به عدالت کرده اند.
 
بدون شک، ترکیه و به ویژه شخص هاکان فیدان که پیش از انتصاب به عنوان وزیر خارجه در دولت جدید اردوغان، رییس سازمان اطلاعات ترکیه بود، از این فعالیت ها به خوبی آگاه است و در جریان آن قرار دارد.
 
بنابراین، شاید ترکیه به طور مستقیم از هیچ گروه شبه نظامی برای مقاومت مسلحانه علیه طالبان، حمایت نکند و این مهم را همراستا با منافع راهبردی خود در حفظ روابط با طالبان بداند؛ اما طالبان باید در نظر داشته باشند که ترکیه در حال حاضر، بزرگترین پایگاه اجتماع چهره های مطرح ضد طالبان نیز است و این می تواند به طور بالقوه برای حاکمیت آنها خطرناک و تهدیدآمیز باشد.
 
از سوی دیگر، در رأس همه رهبران سیاسی افغان که به ترکیه گریخته اند، مارشال عبدالرشید دوستم قرار دارد؛ کسی که به داشتن رویکردهای رادیکال علیه طالبان، شهرت دارد و پس از سقوط نظام جمهوری هم بارها از ترکیه طالبان را تهدید به راه اندازی جنگ کرده است.
 
او یک رهبر ترک تبار بسیار با نفوذ در افغانستان است که طی سال ها مورد حمایت ترکیه قرار داشته است. به این ترتیب، حتی اگر وزیر خارجه ترکیه در دیدار با امیرخان متقی، مخالفت صریح خود را با هرگونه مبارزه مسلحانه علیه رژيم طالبان ابراز کرده باشد، حضور مارشال دوستم به عنوان یک رهبر سیاسی، قومی و نظامی ضد طالبان در آن کشور، در این اصل سیاست خارجی ترکیه، رخنه ای چشمگیر ایجاد می کند و نشان می دهد که ترکیه به طور دقیق مترصد وضعیت اقوام و اقلیت های افغانستان است که از سیاست های سرکوبگرانه و حذفی طالبان، متاثر می شوند و روزی اگر تشخیص دهد که کوچ اجباری، محرومیت از سیاست و قدرت و سرکوب ازبک ها توسط طالبان به یک برنامه سیستماتیک تبدیل شده، شاید گزینه های نظامی خود از جمله مارشال دوستم را نیز فعال کند.
 
بربنیاد این ارزیابی، ترکیه هم مانند سایر قدرت های همسایه و منطقه، در شرایط کنونی یک رویکرد کژدار و مریز، دوگانه، موقت و مرزی را در قبال حاکمیت طالبان در افغانستان، اتخاذ کرده که با توجه به تغییرات احتمالی در حوزه های کلان، بسیار انعطاف پذیر و به سرعت مستعد تغییر خواهد بود.
 
محمدرضا امینی - جمهور