وقتی نهادها از "خون خبرنگار" تغذیه می‌کنند

در کشوری که گلوی آزادی بیان زیر چکمه‌های طالبان فشرده می‌شود، خبرنگارانی که هنوز در افغانستان مانده‌اند، نه‌تنها از فشار و سرکوب رهایی ندارند، بلکه قربانی طمع نهادهایی شده‌اند که ادعای حمایت از آن‌ها را دارند. 

در حالی که رسانه‌های در تبعید صدای خود را در غرب بلند می‌کنند، خبرنگارانی که در افغانستان مانده‌اند چوب همین صداها را می‌خورند. چوبی که از یک‌سو طالبان و از سوی دیگر نهادهای ریاکار مدعی حمایت از خبرنگاران بر فرق خبرنگاران کوبیده میشود.

ماجرای بازداشت و شکنجه‌ی ابوذر صارم، یکی از نهادهای حامی خبرنگار توسط طالبان، نمایانگر لایه‌ی تازه‌ای از واقعیت تلخ برای خبرنگاران افغانستان است. در اعترافاتی که توسط طالبان منتشر شده – و بخش‌هایی از آن سانسور شده – صارم به صراحت از دریافت پروژه از نهادهایی یاد می‌کند که با نام‌ حمایت از خبرنگار گره خورده است. یکی از این نام‌ها "حجت‌الله مجددی"، رئیس اتحادیه خبرنگاران آزاد افغانستان است. این بخشِ سانسورشده اما در محافل رسانه‌ای به گوش رسیده و شک‌هایی را تأیید می‌کند که مدت‌هاست میان خبرنگاران داخل کشور جریان دارد.

چندین خبرنگار در گفت‌وگو با خبرگزاری جمهور پرده از فساد گسترده‌ی همین نهادها برداشته‌اند. آن‌ها می‌گویند نهادهایی که در خارج از کشور مدعی دفاع از حقوق خبرنگار افغان‌اند، از آن‌جا خون خبرنگار را می‌مکند؛ و نهادهای مستقر در داخل نیز همان کار را از درون می‌کنند. 

حمایت‌ها فقط روی کاغذ است؛ و پروژه‌هایی که برای کمک به خبرنگاران اختصاص می‌یابد، به سفرهای تفریحی، ورکشاپ‌های بی‌محتوا، یا حساب‌های بانکی افراد خاص واریز می‌شوند.

یکی از خبرنگاران فاش کرد: «این نهادها پروژه‌های ۴۰ تا ۶۰ هزار دالری از یونسکو و نهادهای دیگر بنام خبرنگار گرفته‌اند، اما در تبانی با کارمندان افغان یونسکو آن را بالا کشیده‌اند. فقط یک ورکشاپ دو روزه با محتوای توخالی برگزار کردند و به هر خبرنگار هزار افغانی دادند.»

در مواردی، مالکان رادیوهایی که به ظاهر صدای مردم‌اند، خود از این بازیچه‌ها هستند. پروژه‌هایی را به نام خبرنگار گرفته و پول آن را در حلق رسانه‌ی خود ریخته‌اند، بی‌آنکه خبری از بهبود وضعیت خبرنگاران باشد.

در واقع، دستاورد این نهادها صدور چند اعلامیه‌ی کلیشه‌ای است: «فلان خبرنگار بازداشت شد، فلان خبرنگار آزاد شد». همین. در بهترین حالت، شاید سالی یک‌بار هم «جایزه‌ی خبرنگاری» را بین سه تا ده نفر تقسیم ‌کنند؛ مجموع این جایزه، هفتاد هزار افغانی است! یعنی به اندازه‌ی پول پذیرایی یک کنفرانس در هتل کابل.

خبرنگار دیگری با صدایی پر از خشم می‌گوید: «این‌ها ما را ابزار کرده‌اند. اسم ما را می‌گیرند، پول ما را می‌خورند، و بعد برای ما فقط اعلامیه می‌ماند. ما زیر تهدید و شکنجه هستیم، اما این‌ها از خون ما تغذیه می‌کنند.»

جای هیچ تردیدی نیست که فساد ساختاری در میان نهادهای حامی خبرنگار، عمق بحران رسانه‌ای در افغانستان را دو چندان کرده است. خبرنگاران داخل کشور نه تنها از دشمن آشکار یعنی طالبان، بلکه از نهادهایی که خود را "مدافع آزادی بیان" می‌نامند نیز زخم می‌خورند. آزادی بیان زمانی معنا دارد که صداقت در پشت آن ایستاده باشد – نه اینکه در پشت نقاب دفاع از خبرنگار، جیب‌ها از پول‌های یورویی و دلاری پر شود، اما سفره‌ی خبرنگار خالی بماند.

خبرگزاری جمهور- کابل