در قفس دیجیتال فریاد بزن!

 

این نوشته، روایتی است از سرکوب دیجیتال، ریشه‌ها و پیامدهای آن در افغانستانِ تحت کنترل طالبان.

 

وقتی طالبان قدرت را به دست گرفتند، سانسور رسانه‌ها و فضای مجازی در صدر برنامه‌هایشان قرار داشت. در اپریل ۲۰۲۲، تیک‌تاک و بازی آنلاین پابجی (PUBG) به بهانه "گمراه کردن جوانان" ممنوع شدند. انعام‌الله سمنگانی، معاون سخنگوی رژیم طالبان، آن زمان اعلام کرد که این پلتفرم‌ها محتوای "غیراخلاقی" منتشر می‌کنند و باید مسدود شوند. این تصمیم، ادامه سیاستی بود که رسانه‌های سنتی را نیز هدف قرار داد: چهار بولتن خبری بین‌المللی قطع شد، هشت کارمند رسانه‌ای بازداشت شدند و دو مرکز رسانه‌ای تعطیل شدند، آن‌گونه که فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران گزارش داد. 

 

طالبان با تکیه بر تفسیر سختگیرانه خود از شریعت، هرگونه محتوایی را که با ایدئولوژی‌شان همخوانی نداشت، غیرقابل تحمل دانستند. تیک‌تاک، با ماهیت باز و تعاملی‌اش، به هدفی آسان برای این سرکوب تبدیل شد. وزارت امر به معروف و نهی از منکر رژیم، با نظارت سایبری و بازداشت‌های هدفمند، فضایی از ترس و خودسانسوری ایجاد کرد.

 

اخیراً، این سرکوب رنگ و بوی تازه‌ای گرفته است. حارون پکوره، کاربر شناخته‌شده تیک‌تاک، به جرم گفت‌وگوهای آنلاین با زنان بازداشت شد. سیف‌الاسلام خیبر، سخنگوی وزارت امر به معروف رژیم طالبان، چندی پیش ویدیویی از پکوره منتشر کرد که در آن او با چهره‌ای درهم‌شکسته از فعالیت‌هایش ابراز پشیمانی می‌کرد و قول می‌داد دیگر با زنان ارتباط آنلاین نداشته باشد. او حتی از زنان داخل و خارج افغانستان خواست از گفت‌وگوهای زنده در تیک‌تاک خودداری کنند، پیامی که به وضوح تلاش طالبان برای حذف حضور زنان از فضای دیجیتال را نشان می‌داد. شیرعلی مبارز، کاربر تیک‌تاک از ولایت بغلان، نیز به دلیل رفتارهایی که طالبان "نامناسب" خواندند، بازداشت شد و وادار به توبه شد. عبدالبصیر، کاربر دیگری که با دختران خارج‌نشین گفت‌وگوهای زنده داشت، هفت روز در بازداشت بود و او نیز به اجبار "توبه" کرد. 

 

این بازداشت‌ها، که جزئیات سرنوشت نهایی افراد آن همچنان نامعلوم است، تنها نوک کوه یخ سیاست سرکوب دیجیتال طالبان هستند. کاربران دیگر یا فعالیت‌هایشان را متوقف کرده‌اند یا در سایه ترس، به خودسانسوری روی آورده‌اند.

 

سرکوب‌های رژیم دیکتاتوری طالبان تنها به خاموش کردن صداها محدود نمی‌شود؛ آنها زندگی و معیشت جوانان را نیز نشانه گرفته‌اند. تیک‌تاک برای بسیاری از جوانان، به‌ویژه زنان محروم از تحصیل و کار، بستری بود برای خلاقیت و کسب درآمد. در کشوری که اقتصادش زیر فشار تحریم‌ها و انزوای جهانی در آستانه فروپاشی است، این پلتفرم فرصتی برای امرار معاش فراهم می‌کرد. اما حالا، اینفلوئنسرها و کاربران عادی با تهدید بازداشت و ارعاب مواجه‌اند. آزادی بیان، که روزگاری در شبکه‌های اجتماعی جرقه‌ای از امید بود، حالا زیر چکمه‌های طالبان له می‌شود و خودسانسوری به تنها راه بقا بدل شده است.

 

این خفقان دیجیتال، آینده‌ای تاریک را برای نسل جوان افغانستان رقم می‌زند. طالبان با قفل زدن بر فضای آزاد مجازی، نه‌تنها خلاقیت و آزادی بیان را سرکوب می‌کنند، بلکه امید به آینده‌ای بهتر را نیز از جوانان می‌گیرند. جامعه جهانی، اگرچه بارها این اقدامات را محکوم کرده، اما بدون فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی مؤثر، بعید است طالبان از این سیاست‌ها عقب‌نشینی کنند. حمایت از نهادهای مدنی، ایجاد بسترهای امن برای فعالیت دیجیتال و پشتیبانی از مهاجران افغان که از این پلتفرم‌ها برای بیان خود استفاده می‌کنند، می‌تواند روزنه‌ای برای حفظ صدای مردم باشد. 

 

در قفس دیجیتال، فریاد زدن دشوار است، اما خاموش ماندن، بهایی سنگین‌تر دارد. آینده افغانستان به این بستگی دارد که آیا این فریادها شنیده خواهند شد یا در سایه سرکوب طالبان برای همیشه خاموش می‌مانند.

 

سارا حسین‌زاده- خبرگزاری جمهور