اعترافِ بی‌صدا: بازیِ پنهان آمریکا و روسیه در به رسمیت شناختن طالبان

روسیه طالبان را به رسمیت شناخت؛ چین نیز با رویکردی شبیه روابط دیپلماتیک، با این گروه در تعامل است و در هماهنگی نزدیک با آن، اهداف سیاسی، اقتصادی و امنیتی‌اش را پی‌گیری می‌کند. ایران با حلقه قندهار هم‌نوا شده و نفوذی بی‌سابقه بر وضعیت داخلی دارد. پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی نیز بر اساس منافع خاص امنیتی و اقتصادی‌شان، در رفت‌وآمد دائمی به کابل‌اند.

اما پرسش اساسی این است: چرا ایالات متحده، که زمینه بازگشت طالبان به قدرت را فراهم کرد و طی نزدیک به چهار سال میلیاردها دلار کمک برای سرپا نگه‌داشتن این گروه فراهم ساخت، اکنون از به رسمیت شناختن آن، برخلاف روسیه، خودداری می‌کند؟

برای بسیاری از ناظران، این بازی شاید فقط در چارچوب رقابت روسیه و چین تفسیر شود و طالبان را تنها به‌عنوان ابزاری در خدمت این دو قدرت ببینند. اما واقعیت پیچیده‌تر است. آمریکا با نفوذ عمیق امنیتی و اطلاعاتی‌اش، نقشی بسیار کلیدی‌تر در جهت‌دهی طالبان ایفا می‌کند. در سطوح بالاتر، پشتیبانی از طالبان و ایجاد تنش‌های امنیتی در جغرافیای افغانستان، بخشی از فرمول‌های توافق‌شده میان قدرت‌های بزرگ، از جمله روسیه و آمریکا است.

درست مانند یک بازی والیبال دیپلماتیک، آمریکا برای روسیه و روسیه برای آمریکا فضا می‌سازند تا هر دو در قالب حضور طالبان، منافع‌شان را تأمین کنند. به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه نمی‌تواند جدا از اطلاع و هماهنگی آمریکایی‌ها صورت گرفته باشد. این دو قدرت، در بسیاری از پرونده‌های ژئوپلیتیکی مانند اوکراین، خاورمیانه و افغانستان، به درک‌های راهبردی رسیده‌اند.

بنابراین، گسترش فرصت‌های طالبان، نه نشانه هوشمندی این گروه بلکه نشانه توافق پشت پرده میان روسیه و آمریکا است. این به رسمیت‌شناسی، درواقع یک مانور زیکزاگی و سنجیده از سوی روسیه بود؛ گام بعدی را آمریکا برمی‌دارد. اکنون وظیفه آمریکا در چارچوب این توافق، تضمین کمک‌های نقدی ماهانه برای بقای طالبان، ایجاد سر و صدای رسانه‌ای برای تحریم این گروه، و طراحی بستری است که روس‌ها را در ادامه مراحل این بازی یاری دهد.

ایالات متحده با پرهیز از شناسایی رسمی طالبان، تلاش می‌کند مشروعیت ازدست‌رفته‌اش در افغانستان را ترمیم و خاطره خروج تحقیرآمیز از این کشور را از اذهان جهانی پاک کند. در عین حال، روسیه از این وضعیت برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی‌اش در آسیای مرکزی و قلب آسیا بهره‌برداری می‌کند؛ چیزی که در شرایط فعلی، چندان هم با منافع آمریکا در تضاد نیست.

آمریکا با دادن امتیاز به روسیه، همزمان در حال تقویت موقعیت طالبان و کاهش فشار بین‌المللی بر این گروه تروریستی است. زیرا با به رسمیت شناختن طالبان توسط مسکو، وضعیت مبهم‌تر شده و نگاه‌ها از ماهیت تروریستی طالبان به سوی "درک واقعیت‌های میدانی" منحرف می‌شود.

با این حال، آمریکا با ژست‌های دموکراتیک و واکنش‌های نمادین، می‌کوشد نشان دهد که همچنان به ارزش‌های حقوق بشر و دموکراسی پایبند است؛ اما در واقع با سکوت معنادار خود و هدایت بازی خطرناک پنهانی، طالبان را همچون ابزاری ژئوپلیتیکی برای پیشبرد اهداف امنیتی‌اش به کار می‌گیرد. آمریکا وانمود می‌کند که به رسمیت نشناختن طالبان برای جلوگیری از تهدیدهای بالقوه علیه امنیت ملی‌اش است؛ اما در عمل، به‌صورت پنهانی شرایطی را فراهم کرده که کنترل مستقیم خود بر طالبان را کاهش داده و مسئولیت آن را به دیگران بسپارد.

از منظر سیاسی، ایالات متحده می‌خواهد چهره‌ای صلح‌طلب و قانون‌مدار از خود نشان دهد، در حالی‌که پیش و پس از به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه، همچنان کمک‌های نقدی هفته‌وار ۴۰ میلیون دلاری‌اش را برای حفظ این رژیم تاریک‌اندیش ادامه داده است.

واقعیت این است که برای مردم افغانستان هیچ تفاوتی نمی‌کند که آمریکا طالبان را به رسمیت بشناسد یا نه. این گروه با حمایت برنامه‌ریزی‌شده آمریکا به قدرت رسید و همچنان علی‌رغم جنایات گسترده‌اش، در قدرت نگه داشته شده است. به رسمیت شناختن طالبان، امتیازی سیاسی است که آمریکا در حال حاضر آماده واگذاری آن نیست، مگر اینکه این گروه تغییراتی اساسی در رفتار خود ایجاد کند، با چین محتاطانه برخورد کند، و دست رقبای آمریکا، همچون ایران، را از ساختار قدرتش کوتاه نماید.

به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه، تنها در حد یک اقدام فردی از سوی مسکو قابل تفسیر است. میدان افغانستان همچنان ظرفیت شعله‌ور ساختن جنگی فراگیر را دارد. تروریسم، نیروی پنهان اما قدرتمند، روزبه‌روز به یک بازیگر غیردولتیِ تأثیرگذار در افغانستان بدل می‌شود. صدها مدرسه جهادی با ترویج خشونت، میلیون‌ها جوان محروم و بی‌اطلاع از سیاست، فقر، بی‌سوادی، و دشمنی با علم، افغانستان را به عرصه‌ای ایده‌آل برای تحقق منافع امنیتی بسیاری از کشورها بدل کرده‌اند.

با این وجود، آمریکا با بهره‌گیری از این مزیت‌ها و فرصت‌ها، نیازی ندارد که بار مسئولیت یک رژیم منفور و تروریستی را به دوش بکشد. حتی عدم شناسایی رسمی طالبان از سوی واشنگتن می‌تواند به نفع هر دو طرف تمام شود. طالبان نیز در تلاش‌اند با ارائه خدمات امنیتی به آمریکا در منطقه، بقای خود را در قدرت، که از مسیر سرازیر شدن میلیون‌ها دلار حاصل شده، تضمین کنند.

عبدالناصر نورزاد- خبرگزاری جمهور