نشست سران سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۲۵ قرار است در تاریخ‌های ۹ تا ۱۰ شهریور (مطابق با ۳۱ اوت تا ۱ سپتامبر) در شهر تیانجین چین برگزار شود.
محورهای اصلی این اجلاس عبارت‌اند از:
- تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: تمرکز بر اتحاد بیشتر میان کشورهای عضو برای مقابله با چالش‌های جهانی
- توسعه پایدار و با کیفیت بالا: حرکت به‌سوی رشد اقتصادی هماهنگ و پایدار در منطقه
- امنیت و ثبات منطقه‌ای: بررسی راهکارهای مقابله با تهدیدات مشترک و تقویت ساختارهای امنیتی
- چندجانبه‌گرایی و عدالت جهانی: حمایت از نظم جهانی مبتنی بر عدالت، احترام متقابل و عدم سلطه
- ابتکار «پنج خانه مشترک» چین: شامل خانه‌هایی برای وحدت، صلح، توسعه، حسن هم‌جواری و عدالت
در این میان، بحران افغانستان همچنان یکی از موضوعات محوری نشست سران سازمان همکاری شانگهای است؛ موضوعی که طی سال‌های اخیر در دستور کار این سازمان قرار داشته، اما تاکنون راه‌حل قابل اطمینانی برای آن ارائه نشده است.
با تسلط طالبان بر افغانستان، این بحران پیچیده‌تر شده است؛ چرا که بسیاری از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نسبت به تبعات امنیتی حاکمیت این گروه و خطر بازگشت تروریست‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به افغانستان ابراز نگرانی کرده‌اند.
نمونه بارز این نگرانی‌ها را می‌توان در نشست سه‌جانبه اخیر میان وزرای خارجه چین، پاکستان و طالبان در کابل مشاهده کرد؛ نشستی که به‌طور کامل تحت تأثیر دغدغه‌ها و نگرانی‌های ناشی از نفوذ روزافزون گروه‌های تروریستی در افغانستان قرار گرفت و انتظارات طالبان از آن برآورده نشد.
در چنین فضایی، برگزاری نشست سران سازمان همکاری شانگهای در چین، بدون شک بستری مناسب برای بازگویی نگرانی‌ها و دغدغه‌های مشترک کشورهای عضو خواهد بود. با این حال، علی‌رغم اهمیت موضوع افغانستان، هیچ نماینده‌ای از این کشور در نشست حضور نخواهد داشت.
این در حالی است که برخی از اعضای اصلی سازمان، از جمله روسیه و چین، روابط گسترده‌ای با طالبان برقرار کرده‌اند و مسکو حتی حاکمیت این گروه را به رسمیت شناخته است. از این رو، انتظار می‌رفت طالبان—حتی اگر موفق به احراز کرسی افغانستان به‌عنوان عضو ناظر نشوند—در این نشست حضور یابند تا به‌طور مستقیم به نگرانی‌های کشورها درباره امنیت افغانستان و پیوندهای آشکار و پنهان طالبان با گروه‌های تروریستی پاسخ دهند.
اما طالبان همچنان پشت درهای بسته سازمان همکاری شانگهای باقی مانده‌اند و سیاست خارجی این گروه بار دیگر در بازپس‌گیری کرسی نمایندگی افغانستان در پلتفرم‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با شکست مواجه شده است. این مسئله نشان می‌دهد که حلقه انزوای طالبان تنگ‌تر شده و تلاش‌های رهبران این گروه برای بازیابی جایگاه جهانی افغانستان با ناکامی تحقیرآمیز روبه‌رو شده است.
برخی آگاهان معتقدند که یکی از دلایل عدم دعوت از نمایندگان طالبان برای شرکت در نشست، مخالفت امریکا و استفاده ابزاری واشنگتن از شورای امنیت برای ایجاد مانع در مسیر سفرهای خارجی مقامات این گروه است. آن‌ها در این زمینه، به لغو سفر امیرخان متقی به اسلام‌آباد و بازپس‌گیری درخواست هند از شورای امنیت برای صدور مجوز سفر وزیر خارجه طالبان به دهلی‌نو اشاره می‌کنند.
با این حال، نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که حتی قدرت‌های منطقه‌ای که پیش‌تر تعاملات گسترده‌ای با رژیم طالبان داشته‌اند، اکنون نگرانی‌های فزاینده‌ای درباره بحران امنیتی افغانستان دارند. از نظر آنان، رژیم طالبان به‌اندازه کافی مصمم به مقابله مؤثر با تروریزم نیست و این نگرانی‌ها را به‌طور مستقیم با مقامات طالبان در میان گذاشته‌اند.
حتی روسیه، که در حال حاضر تنها کشوری است که رژیم طالبان را به رسمیت شناخته، همچنان درباره حضور ۲۳ هزار جنگجوی گروه‌های تروریستی در افغانستان ابراز نگرانی می‌کند. این موضوع به‌وضوح نشان می‌دهد که طالبان نتوانسته‌اند انتظارات قدرت‌های جهانی در زمینه مقابله با تروریزم را برآورده کنند.
اگرچه انتظار نمی‌رود نشست پیش‌ِرو راه‌حلی معجزه‌آسا برای بحران افغانستان ارائه کند، اما عدم دعوت از طالبان برای شرکت در این اجلاس نشان می‌دهد که اگر سیاست‌های جاری این گروه در حمایت از تروریزم ادامه یابد، حتی کشورهای هم‌پیمان طالبان نیز ممکن است در روابط خود با این رژیم تجدیدنظر کنند.
محمدرضا امینی – جمهور
