نشست وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) روز سه‌شنبه (۲۴ سرطان) در شهر تیانجین چین برگزار می‌شود. چین، به‌عنوان رئیس دوره‌ای این سازمان در سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ میلادی (۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ شمسی)، میزبانی این نشست را برعهده دارد و وزارت خارجه این کشور اعلام کرده که هدف اصلی آن، انجام هماهنگی‌های سیاسی پیش از برگزاری اجلاس پاییزی سران در تیانجین است.
در این نشست، وزرای خارجه کشورهای عضو در مورد همکاری‌های سازمان، مسائل مهم بین‌المللی و منطقه‌ای تبادل نظر خواهند کرد و چندین سند و قطع‌نامه نیز به امضا خواهد رسید.
سخنگوی وزارت خارجه چین تأکید کرد این نشست می‌تواند اجماع میان اعضا را تقویت کرده، زمینه‌ساز اقدامات عملی‌تر برای همکاری شود و به موفقیت کامل اجلاس تیانجین منجر گردد.
نشست وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در چین در شرایطی برگزار می‌شود که منطقه تحت تأثیر بحران‌های بزرگ و جنگ‌های خونین، تهدید فزاینده گروه‌های تروریستی، اختلال و هرج‌ومرج در نظم جهانی، تقابل آشکار قدرت‌های بین‌المللی، خطر رقابت تسلیحاتی و بلندپروازی های هسته‌ای، و بحران‌های انسانی بزرگی مانند مهاجرت، بی‌ثباتی، نقض سیستماتیک حقوق بشر و فروپاشی روابط سنتی مبتنی بر احترام و مسئولیت‌های بین‌المللی قرار دارد.
در این میان، افغانستان و حاکمیت طالبان بر این کشور همچنان به‌عنوان یک زخم چرکین و نقطه کانونی بحران‌های منطقه‌ای باقی مانده است.
علی‌رغم اینکه مسئله افغانستان همواره در دستور کار ثابت نشست‌های متعدد سازمان همکاری شانگهای قرار داشته، اما این نشست‌ها نه‌تنها تأثیری بر وضعیت افغانستان و کاهش بحران و پیامدهای امنیتی و انسانی آن نداشته‌اند، بلکه بالعکس، به قدرت رسیدن طالبان، نگرانی‌های فزاینده ناشی از تهدیدهای تروریستی و بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای را تشدید کرده است.
در این میان، سازمان همکاری شانگهای چنان ضعیف و منفعل عمل می‌کند که حتی قادر به ایجاد یک سازوکار عملی واحد برای همه اعضای خود در مواجهه با بحران افغانستان نیست.
به‌عنوان نمونه، در شرایطی که روسیه به‌طور یک‌جانبه رژیم طالبان در افغانستان را به رسمیت شناخته است، سایر اعضای این سازمان منطقه‌ای، علی‌رغم نگرانی‌هایی که درباره تهدید صلح و ثبات از سوی گروه‌های تروریستی فراملی فعال در افغانستان دارند، همچنان به سیاست کژدار و مریز خود در قبال رژیم طالبان ادامه می‌دهند و تحت تأثیر یک تناقض آشکار، از یک‌سو روابط سیاسی و اقتصادی خود را با رژیم حاکم بر افغانستان روز به روز توسعه می‌دهند و از سوی دیگر، نگران پیامدهای امنیتی سلطه طالبان بر افغانستان و رشد روزافزون گروه‌های تروریستی متحد و مورد حمایت این گروه برای صلح و امنیت منطقه‌ای هستند.
با این‌همه، ناظران می‌گویند که نشست وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در چین لزوماً به تصمیمات فوق‌العاده درباره افغانستان منجر نخواهد شد. پیش‌بینی نمی‌شود که در این نشست حتی همه اعضای شرکت‌کننده بر سر یک سازوکار مشخص برای مواجهه با وضعیت افغانستان و چگونگی تعامل یا تقابل با رژیم طالبان توافق کنند.
چنین وضعیتی بیش از همه به نفع رژیم طالبان است؛ زیرا با استفاده از شکاف‌ها، اختلاف‌ها و تضاد منافع میان کشورهای عضو سازمان شانگهای، به تعامل دوجانبه خود با این کشورها ادامه می‌دهند، از پیامدهای ناشی از اتخاذ یک موضع واحد و قوی منطقه‌ای علیه رژیم تحت رهبری خود مصون می‌مانند، و مهم‌تر از همه، بدون احساس هیچ فشار فزاینده ناشی از موضع‌گیری یکسان تمام کشورهای همسایه و منطقه، به سیاست‌های افراطی و روابط خود با گروه‌های تروریستی و تبلیغ و توسعه ایدئولوژی خوفناک‌شان نه‌تنها در افغانستان، بلکه در سراسر منطقه ادامه می‌دهند.
طالبان حتی می‌توانند از سیاست ارتباط مستقیم کشورهای نگران وضعیت امنیتی جاری در افغانستان نیز به‌مثابه یک سرمایه سیاسی سوءاستفاده کنند. نمونه بارز آن، حضور هیئت‌های طالبان در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است؛ چیزی که از نظر این گروه بسترساز کسب مشروعیت جهانی و احراز نمایندگی از مردم افغانستان در مجامع بین‌المللی محسوب می‌شود.
با این وجود، شماری از آگاهان با اشاره به موضع‌گیری سخنگوی وزارت خارجه چین ابراز امیدواری می‌کنند که با توجه به وضعیت بحرانی حاکم بر معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی، و نیز شرایط پیچیده حاکم بر افغانستان، نشست روز سه‌شنبه وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در فضایی متفاوت و با دستور کاری ویژه برگزار شود و راه را برای اتخاذ تصامیم تاریخی در نشست سران سازمان همکاری شانگهای، در قبال بحران‌های بزرگ منطقه‌ای و جهانی از جمله افغانستان هموار سازد.
محمدرضا امینی - جمهور
