محرومیت دختران از آموزش؛ از اختلاف «علما» تا فرهنگ مردم

نورالله منیر؛ سرپرست وزارت معارف طالبان، روز یک‌شنبه (۲۰ سنبله) ادعا کرد: با توجه به شرایط کنونی، مردم خود نمی‌خواهند دختران ۱۶ ساله‌ شان را به مکتب بفرستند.
 
او افزود که آنها تلاش می‌کنند به ‌زودی شرایط را برای دختران مهیا کنند تا آنان بتوانند در فضای مناسب به آموزش خود ادامه دهند.
 
او همچنین گفت: فرهنگ مردم افغانستان به آنها معلوم است و آنها کاری نمی‌کنند که خلاف فرهنگ مردم باشد.
 
این در حالی است که شماری از مردم و مدیران مکاتب در پکتیا اخیرا تصمیم گرفتند به طور یکجانبه دروازه‌های مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم را باز کنند؛ اما ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان گفت که نمی‌داند چه کسی این دستور را صادر کرده‌است و آنان به اجازه کی این کار را کرده‌است.
 
طالبان سپس این مکاتب را بستند و در پی آن، ده‌ها دختر دانش‌آموز، روز شنبه (۱۹ سنبله) در شهر گردیز؛ مرکز پکتیا دست‌ به اعتراض زده‌ و از مسئولان طالبان خواستند مکتب‌های دخترانه را باز کنند.
 
راه پیمایی اعتراضی دختران پکتیایی اگرچه به سرعت پایان یافت و مهار شد؛ اما بازتاب ها و پس لرزه های این حرکت به مثابه یک زلزله اجتماعی – مدنی همچنان ادامه دارد.
 
این حرکت طالبان را با چالش های سخت تری درباره تحصیل دختران رو به رو کرده و حتی صدای برخی از اعضای دولت طالبان را نیز برآورده است. به عنوان نمونه، یکی از مشاوران وزارت انرژی و آب طالبان و نیز جنرال مبین؛ سخنگوی پیشین فرماندهی پولیس طالبان در کابل از جمله کسانی هستند که به تازگی خواستار بازگشایی مکاتب دخترانه شده اند.
 
با اینهمه، سرپرست وزارت معارف طالبان علیرغم حرکت انقلابی و اعتراضی دختران پکتیا ادعا کرده است که مردم خودشان نمی خواهند دختران بالای ۱۶ سال شان را به مکتب بفرستند.
 
او درباره کدام مردم سخن می گوید و این ارزیابی را بر چه اساسی به دست آورده است؟ حتی اگر ساکنان ولایت های محافظه کار شرقی و جنوبی را نیز ملاک ارزیابی سرپرست وزارت معارف طالبان در نظر بگیریم، اقدام مردم و مدیران مکاتب پکتیا در بازگشایی مکاتب دخترانه بدون اعتنا به اجازه طالبان، خود به وضوح نشان می دهد که حتی سنتی ترین بخش های جامعه افغانستان نیز با تحصیل دختران، مخالفتی ندارند و خواستار برداشته شدن ممنوعیت آموزش دختران هستند.
 
حتی پس از آنکه طالبان به زور، مکاتب پکتیا را بستند، دختران خودشان به صحنه آمدند، اعتراض و راه پیمایی کردند تا نشان دهند که نمی خواهند از آموزش محروم باشند.
 
بنابراین، نورالله منیر وقتی از «مردم» صحبت می‌ کند، منظورش دقیقا چه کسانی است؟ حتی دیدگاه های تندروانه در درون خود طالبان نیز با چالش رو به رو است و مقام های رسمی و غیررسمی آن گروه نیز خواستار پایان دادن به ممنوعیت شرم آور وضع شده بر تحصیل و آموزش دختران هستند و در برابر این تصمیم اعتراض دارند.
 
نکته مهم دیگر، اشاره مبهم و کلی سرپرست وزارت معارف طالبان به «فرهنگ مردم» است. مشخص نیست که هدف او از این تعبیر چیست و آیا او هم مانند عمران خان؛ نخست وزیر مخلوع پاکستان معتقد است که «فرهنگ مردم» افغانستان، مخالف تحصیل دختران است یا خیر؛ اما اگر هدف او این باشد، بهتر است یکبار به واکنش های وسیع و گسترده و خشم آلود و خصمانه ای مراجعه کند که مردم و افکار عمومی افغانستان به سخنان توهین آمیز عمران خان در آن زمان نشان دادند.
 
فرهنگ مردم افغانستان، ده ها سال پیش از ظهور طالبان، بسترهای لازم برای تحصیل دختران را فراهم کرده بود و آموزش دختران در مکاتب مدرن، رهاورد فرهنگ های مهاجم بیگانه نیست که طالبان در برابر آن مقاومت کنند. این حقی است که اسلام و سنت های ملی جامعه افغانستان برای زنان و دختران این سرزمین قایل شده است و طالبان نیز اگر به راستی به قول نورالله منیر به فرهنگ مردم احترام می گزارند و کاری برخلاف فرهنگ مردم انجام نمی دهند، پس باید دروازه های مکاتب را به روی دختران باز کنند و اجازه ندهند که نیمی از جمعیت کشور از یک حق بدیهی محروم شوند و تنها نتیجه و ثمره این اقدام یعنی عقب ماندگی کشور را دشمنان افغانستان به ویژه پاکستان از آن خود کنند.
 
نکته دیگر این است که طالبان پیش از این، ادعا می کردند که دلیل ممنوعیت تحصیل دختران، فقدان زیرساخت های لازم برای ایجاد یک فضای اسلامی برای دختران دانش آموز است و تلاش در این راستا جریان دارد تا این مشکل حل شود. آنها سپس «اختلاف علما» را دلیل بسته ماندن مکاتب عنوان کردند. امروز اما بدون اعتنا به استدلال ها و ادعاهای دیروزشان ادعا می کنند که مردم خود نمی خواهند دختران شان را به مکتب بفرستند!
 
اینهمه تناقض در مشکل تراشی در مسیر تحصیل دختران نشان می دهد که در واقع هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد؛ بلکه تنها و بزرگترین مشکل، باورهای تندروانه خود طالبان است که هنوز نمی تواند تحصیل دختران در یک جامعه تحت سلطه امارت را برتابد.
 
نرگس اعتماد - جمهور