سفر مهم وزیر امور خارجه قطر به کابل گامی اساسی برای مشروعیت بخشیدن به دولت طالبان و باز کردن راه برای به رسمیت شناخته شدن این دولت از سوی جامعه بین المللی است؛ چیزی که بر بنیاد اظهار نظر سخنگوی طالبان یکی از محورهای اصلی گفتگوی او با ملا محمدحسن آخوند؛ رییس دولت طالبان هم بوده است.

محمد بن عبدالرحمن آل ثانی؛ وزیر خارجه و معاون نخست وزیر قطر، در کابل با محمد حسن آخوند؛ رئیس دولت طالبان دیدار کرد.
 
محمد نعیم؛ از سخنگوهای طالبان گفته است که امیرخان متقی، محمد یعقوب مجاهد و سراج‌الدین حقانی، وزرای خارجه، دفاع و داخله دولت طالبان هم در این دیدار حضور داشته‌اند.
 
به نوشته محمد نعیم دوطرف درباره "کمک‌های بشردوستانه، آینده توسعه اقتصادی افغانستان" و همینطور تعامل جامعه بین‌الملل با "امارت اسلامی" گفتگو کرده‌اند.
 
به گفته سخنگوی طالبان وزیر خارجه قطر به محمد حسن آخوند و مردم افغانستان تبریک گفته است.
 
آقای بن عبدالرحمن آل ثانی با عبدالله عبدالله و حامد کرزی هم دیدار کرده است.
 
آقای عبدالله گفته است که دوطرف درباره "موقعیت جاری و تحولات افغانستان و تشکیل یک نظام فراگیر" تبادل نظر کرده‌اند.
 
وزیر امور خارجه قطر نخستین و عالی ترین مقام دیپلماتیک خارجی است که رسما در کابل با مقام های دولت موقت طالبان دیدار می‌کند. البته پیش از این نیز طالبان میزبان رئیس سازمان جاسوسی پاکستان و پیشتر از آن، ویلیام برنز؛ رئیس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) نیز بوده؛ اما آنها با وجود نقش پررنگ شان در مهندسی تحولات سیاسی و امنیتی پساسقوط در افغانستان، چهره های دیپلماتیک محسوب نمی شوند.
 
به این ترتیب به وضوح می توان نتیجه گرفت که سفر مهم وزیر امور خارجه قطر به کابل گامی اساسی برای مشروعیت بخشیدن به دولت طالبان و باز کردن راه برای به رسمیت شناخته شدن این دولت از سوی جامعه بین المللی است؛ چیزی که بر بنیاد اظهار نظر سخنگوی طالبان یکی از محورهای اصلی گفتگوی او با ملا محمدحسن آخوند؛ رییس دولت طالبان هم بوده است.
 
با این حال پرسش مهم این است که چرا قطر برای رسمیت بخشیدن به دولت طالبان پیشگام شده است؟ این پرسش به ویژه از آن جهت اهمیت زیادی دارد که به نظر می رسد پاکستان بیش از هر کشوری به طالبان نزدیک است و انتظار می رود که از نخستین کشورهایی باشد که حکومت طالبان در کابل را به رسمیت خواهد شناخت.
 
با این وجود اقدام رسمی دولت اسلام‌آباد برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان در کابل کمک زیادی به بازسازی وجهه طالبان در جهان و فراهم کردن مشروعیت بین المللی برای آن گروه نخواهد کرد؛ زیرا پاکستان یک دولت خوشنام ندارد و پیش از این بارها متهم به حمایت از تروریسم شده است. اسلام آباد همچنین با وجود برخورداری از اهرم قدرتمندی مانند سلاح های کشتار جمعی از نظر سیاسی و دیپلماتیک یک وزنه قابل اعتنا در معادلات جهانی به حساب نمی آید.
 
به این ترتیب شاید حتی خود پاکستان هم دولت دوحه را ترغیب کرده باشد که برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان در کابل و برقراری روابط سیاسی و دیپلماتیک با آن پیشگام شود؛ زیرا قطر به طور سنتی کشوری دارای اعتبار دیپلماتیک بالا و نفوذ سیاسی عمیق بر قدرت های بزرگ به حساب می آید و به دلیل ایفای نقش میانجی گرانه اش در معادلات منطقه‌ای و بین المللی همواره مورد توجه قدرت های بزرگ جهان بوده است.
 
به بیان دیگر، قطر یک قدرت سیاسی بزرگ یا یک نیروی نظامی بی‌رقیب و یا یک واحد اداری دارای جمعیت فراوان و سرزمین گسترده نیست تا بتواند با استفاده از این فاکتورها به نقش آفرینی در معادلات منطقه‌ای و جهانی بپردازد. به همین دلیل رهبران قطر تنها با ایفای نقشی سازنده، مثبت، صلح جویانه و میانجی گرانه در مناقشات منطقه ای با اتخاذ مواضع بی‌طرف می‌کنند نفوذ و قدرت خود را بر همه طرف‌های درگیر در این مناقشات حفظ کنند و از این طریق، جایگاه برجسته خویش را در منطقه و جهان تقویت نمایند.
 
اگرچه به‌دنبال خیزش‌های موسوم به بهار عربی در سال ۲۰۱۱ میلادی، رهبران قطره هم تلاش کردند تا رویکرد میانجی گرانه و بی طرفانه سنتی خویش را کنار بگذارند و با حمایت از برخی گروه های تروریستی و نیروهای مسلح ضد دولتی در شماری از کشورها به مثابه قدرت مؤثر در معادلات نظامی منطقه ظهور و بروز پیدا کنند؛ اما به سرعت متوجه شدند که نه از پشتوانه عظیم نظامی و تسلیحاتی برای حمایت از این موضع برخوردار اند و نه فاکتورهای دیگری مانند سرزمین یا جمعیت را در اختیار دارند تا بتوانند به مثابه قدرتی طرف در برابر جوانب متخاصم بایستند و از منافع راهبردی خود در کشورهای دیگر دفاع کنند.
 
به همین دلیل آنها به سرعت به موضع پیشین و سنتی خویش بازگشتند و در سال ۲۰۱۳ نخستین دفتر سیاسی طالبان در بیرون از افغانستان را میزبانی کردند تا به این ترتیب به مثابه یک کشور بی طرف از طریق روابط و رایزنی های دیپلماتیک پشت پرده با امریکا، طالبان، دولت افغانستان و دیگر کشورها و سازمان های داخلی و خارجی، نقش و نفوذ خویش را در معادلات منطقه‌ای احیا کنند.
 
در این میان البته همانگونه که ملا محمد حسن آخوند؛ رئیس دولت طالبان هم در دیدار با وزیر خارجه قطر گفته است، دولت دوحه در دوره اول سلطه طالبان نیز با آنها ارتباط داشته و اگرچه به طور رسمی حاکمیت آن گروه را به رسمیت نشناخته بود؛ اما این ارتباطات به اندازه ای عمیق و گسترده بوده که با وجود تحولات ۲۰ سال اخیر، قطر به عنوان کشوری مورد اعتماد برای طالبان توانست در مسیر بازگشت آن گروه به قدرت نقشی تعیین کننده و بی نظیر ایفا کند.
 
البته در این میان، اما و اگرهای فراوانی درباره لزوم بی طرفی و غیر جانبداری دولت قطر به عنوان میانجی و میزبان مذاکرات صلح افغانستان نیز وجود دارد و اتهامات سنگینی درباره حمایت سیاسی، مالی، تسلیحاتی و ایدئولوژیک دولت دوحه از گروه‌های افراط‌گرا و تروریستی هم مطرح می‌شود. با این حال تا آنجا که به روابط قطر و طالبان مربوط می شود به نظر می‌رسد که دولت دوحه می‌خواهد به یکی از اصلی ترین بازیگران در معادلات سیاسی آینده افغانستان تبدیل شود و این در شرایطی است که کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی که حکومت طالبان را در دوره اول به رسمیت شناخته بودند مخالف جدی نقش‌آفرینی قطر در معادلات منطقه‌ای به حساب می‌آیند و بی‌تردید جایگاه تعیین‌کننده دولت دوحه در معادلات افغانستان را نیز برنمی‌تابند؛ با این وجود دوحه با علم به این واقعیت در حال حاضر بازیگر نقش اول سناریوهای افغانستان است و به نظر نمی رسد که این نقش در آینده نزدیک از جانب رقبای سنتی قطر یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی تهدید شود.
 
محمدرضا امینی - جمهور