افراط‌گرایی دینی در دانشگاه‌ها از کجا آب می‌خورد؟

21 حمل 1398 ساعت 8:21

یافته‌های یک تحقیق، افراط‌گرایی را در دانشگاه‌های افغانستان رو به رشد نشان می‌دهد امری‌که به باور کارشناسان، مانع تولید فکر در نهادهای علمی شده و به نهادمند شدن خشونت کمک کرده است.



یافته‌های یک تحقیق، افراط‌گرایی را در دانشگاه‌های افغانستان رو به رشد نشان می‌دهد امری‌که به باور کارشناسان، مانع تولید فکر در نهادهای علمی شده و به نهادمند شدن خشونت کمک کرده است.

به گزارش خبرگزاری جمهور؛ انستتیوت مطالعات استراتیژیک در یک تحقیق تازه که برخی دانشجویان سه دانشگاهِ بزرگ کابل، هرات و ننگرهار را دربر گرفته، دریافته است که افراط‌گرایی دینی بین دانشجویان در افغانستان رو به رشد است.

در این بررسی که خواست تغییرات بنیادی و فوریِ توام با خشونت در جامعه، کامل پنداشتن دین، غیریت‌سازی و باورمندی به ضرورت نابود شدن دیگران از شاخص‌های عمده افراط‌گرایی دینی در نظرگرفته شده، اکثریت اشتراک کنندگان به این شاخص‌ها باورمندی نشان داده‌اند.

دستکم 22  درصد دانشجویان خواهان تغییر نظام سیاسی افغانستان به خلافت اسلامی، امارت اسلامی و ‌ولایت فقیه شده‌اند، 92 درصد پاسخ دهندگان اظهار کرده‌اند که اسلام کامل‌ترین دینی است که باید همه‎ بشریت پیرو آن باشند و بخش زیادی هم دموکراسی را مخالف اسلام معرفی کرده‌اند.

افراط‌گرایی دینی در دانشگاه‌ها از کجا آب می‌خورد؟

تدریس ثقافت اسلامی در تمام رشته‌ها از سال 86 به این سو در دانشگاه‌های افغانستان اجباری شده است؛ بسیاری از کارشناسان تدریس این مضمون را توسط استادانی که به گفته آنان افراط‌گرا هستند عامل رشد افراط‌گرایی در دانشگاه‌ها می‌دانند.

احمد ضیا رفعت پژوهشگر و استاد دانشگاه کابل به این باور است که تدریس مضمون ثقافت اسلامی اشکال جدی و عامل اصلی رشد افراط‌گرایی در دانشگاه‌ها است؛ به باور او، موضوعاتِ چون نظام سیاسی اسلام، نظام اقتصادی اسلام، قرآن و حجاب علمی  وغیره که نسخه‌های بروزشده و علمی ندارند زیر نام ثقافت اسلامی به خورد دانشجویان داده شده و به رشد افراط‌گرایی کمک می‌کند.

به باور آقای رفعت، مرز میان اعتقاد و علم، در دانشگاه‌های افغانستان مشخص نشده بلکه مسائل این دو باهم  ترکیب شده‌اند که برای جامعه علمی کشور گمراه کننده است؛ به بیان او افراط‌گرایان دینی در سطح رهبری وزارت تحصیلات عالی و مدیریت دانشگاه‌ها حضور پر رنگ دارند و ایدولوژیِ افراط‌گرایانه  نیز به گونه رسمی در دانشگاه‌ها ترویج می‌شود.

وی، استادان مضامین ثقافت اسلامی را نیز در ترویج افراط‌گرایی سهیم دانسته افزود که برخی از این استادان به جای پرداختن به موضوعات تخصصی اسلام، باورهای جزمی و تندروانه را به خورد دانشجویان می‌دهند.

علی امیری پژوهشگر مطالعات اسلامی و استاد دانشگاه نیز می‌گوید گفتار اسلامی/ ثقافت اسلامی در دانشگاه‌ها به گونه انتقاد ناپذیر و غیرعلمی که رویکرد تبلیغی نیز دارد، تدریس می‌شود.

به باور او افراطگرایی دینی نه تنها در دانشگاه‌ها بلکه در تمام نهادهای رسمی به شمول حکومت و ارگ ریاست جمهوری، به گفتمان غالب تبدیل شده است؛ دانشگاه‌ها، روزنامه‌ها، تلویزیون‌ها و هزاران مسجد، بحث دروغینِ "در خطر قرار گرفتن اسلام" را ترویج کرده و افراط‌گرایی دینی را تقویت می‌کنند، خطری که اصلا وجود ندارد.

به گفته آقای امیری حتی شخص رییس جمهور، بیشترین ارتباط را با علمای دینی افراط‌گرا داشته و از آنان در حالی حمایت می‌کند که عملا تندروی و خشونت را ترویج می‌کنند؛  به بیان او رویکرد افراطی و تندروانه دینی  به رویکرد غالب در افغانستان بدل شده است.

پیامدهای رشد افراطگرایی دینی در دانشگاه‌ها:

 افزایش و دوام خشونت از پیامدهای مستقیم رشد افراط‌گرایی دانسته می‌شود، آگاهان وجود رویکرد افراط‌گرایانه از دین در کشور را عامل بروز و دوام جنگ و خشونت دانسته اند، کارشناسان اما به برخی دیگر از پیام‌های افراطگرایی اشاره می‌کنند که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته‌اند.

به عقیده آقای امیری رویکرد تبلیغی در مضامین ثقافت اسلامی و برخورد عاطفی و احساسی با این مضامین در دانشگاه‌ها باعث شده است که موضوعات اسلامی غیر قابل بررسی باقی مانده، خشونت ایجاد شود و زمینه  تضعیف فرهنگ علمی در دانشگاه‌ها نیز مساعد شود. به باور وی دوام این رویکرد، دانشگاه‌های افغانستان را به کانون‌های جهل و خرافات در آینده تبدیل خواهد کرد.

آقای رفعت نیز ایجاد موانع فراروی رشد تفکر و علم، ممانعت از تولید فکر و اکتشاف علمی، افزایش خشونت و تقویت روحیه زن ستیزانه و بیگانه ستیزی را از پیامدهای مستقیمِ رشد افراط‌گرایی در دانشگاه‌های افغانستان می‌خواند. به باور او افراط‌گرایی باعث می‌شود که جلو مباحثه علمی گرفته شده و دانشگاه‌ها به ایستگاه‌های تفکر بدل شود.

رابطه‌ افراط‌گرایی با خشونت:

 نتایج و پیامدهای مستقیم افکار و برداشت‌های  تندروانه و افراطی از دین را به عقیده کارشناسان، خشونت تشکیل می‌دهد، همه ساله دعواهای دانشجویی در دانشگاه‌های افغانستان بالا می‌گیرد که به باور آگاهان از افراط‌گرایی دینی و قومی ناشی می‌شود؛ با این حال ناامنی و خشونت، عامل ظهور و گسترش افراط‌گرایی دینی نیز دانسته شده است.

آقای رفعت می‌گوید که به دلیل دوام جنگ و خشونت که گروه‌های طالب و داعش عاملان اصلی آن هستند، جاه برای بروز افکار افراطی و تندروانه باز شده است، شرایطی که به عقیده‌ وی فراروی اظهار افکار مسامحه جویانه و مدنی، مانع ایجاد می‌کند.

به بیان او، وجود گروه‌های تندرو مذهبی باعث شده است که روشنفکران و فعالان مدنی کمتر جرئت کنند به طرح رویکردهای منطقی و علمی را در جامعه مبادرت ورزند؛ هرازگاهی اگر چنین اتفاقی بیافتند نیز این روشنفکران از سوی گروه‌های تروریستی و تندروان دینی تهدید می‌شوند.

راهکارهای پیشگیری و مقابله با افراطگرایی دینی:

بی توجهی وزارت تحصیلات عالی به رشد افراطگرایی در دانشگاه ها بلکه همصدایی شماری از مسئولین سطوح رهبری این وزارت و برخی دانشگاه‌ها با افراطگرایان دینی از عوامل عمده رشد افراطگرایی برشمرده شده است، کارشناسان به این باورند که این وزارت اگر یک برنامه استراتیژیک برای مبارزه با افراط‌گرایی در دانشگاه ها طرح و دنبال کند، رادیکالیزم دینی تضعیف خواهد کرد.

آگاهان اما نسبت به اراده وزارت تحصیلات عالی برای مبارزه با افراط‌گرایی بی‌باوری نشان می‌دهند. امیری می‌گوید که این وزارت از دیدگاه استراتیژیکِ فرهنگ محور برای رشد علمی دانشگاه‌ها برخوردار نیست که این امر مایوس کننده است.

ضیای رفعت می‌گوید که تدریس مضمون ثقافت اسلامی در تمام رشته‌های علمی دانشگاه که عمده‌ترین عامل افراطگرایی است باید به رشته‌های علوم دینی و شرعیات محدود شود؛ او تدریس ثقافت در تمام رشته‌ها را خلاف معیارهای انکشاف علمی می‌خواند.

به باور وی، موضوعاتی چون نظام سیاسی اسلام، نظام اقتصادی اسلام و غیره که با برخی رشته‌های علمی همچون حقوق و شرعیات ارتباط دارد، در این دانشکده‌ها تدریس شود و مابقیِ موضوعات به دانشکده‌های علوم دینی محدود شود.

او با اشاره به ارتباط دوام جنگ و خشونت با افراطگرایی نیز یاد آوری کرد که افراطگرایی رابطه دو جانبه با خشونت دارد، اگر جنگ در افغانستان ختم شود، آرام آرام بساط افراطگرایی دینی نیز برچیده خواهد شد، به باور وی، گروه‌های تروریستی که در برابر دیگران دست به خشونت می‌زند عمده‌ترین عامل رشد افراطگرایی هستند.

رشد افراطگرایی در دانشگاه‌های افغانستان چند سالی پیش نیز سر و صدا ایجاد کرد؛ در آن جریان حفیظ منصور نماینده مجلس با استناد به موضوعات ثقافت اسلامی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، مدعی شده که این متون، افراط‌گرایی دینی و خشونت را ترویج می‌کند. جریان یاد شده به دلیل مخالفت مجموعه بزرگی از علمای دینی پس از مدتی متوقف شد.

وجود افراطگرایان دینی زیرچتر دولت که با وجود تغذیه از امکانات مالی حکومت، نظام افغانستان را نامشروع خوانده و مخاطبین را به اعمال خشونت‌آمیز دعوت می‌کنند هرازگاهی در مساجد نیز مورد انتقاد قرار می‌گیرد، هرازگاهی اتفاق افتاده که امام مسجدی که از دولت معاش دریافت می‌کند، از ادای نماز جنازه سربازان نیروهای امنیتی و دفاعی کشور سرباز زده است.

عبدالجلیل سروش- خبرگزاری جمهور
 
 


کد مطلب: 115288

آدرس مطلب: https://www.jomhornews.com/fa/news/115288/

جمهور
  https://www.jomhornews.com